In Depot: Dè Spar en de Hengelose firma Nijhof

Engelbert Nijhof begon in 1924. Met een bakfiets, honderd Edammer kaasjes, vierentwintig Goudse kazen en wat potten jam karde hij langs Hengelose kruideniertjes. De start van wat we nu een groothandel noemen. In Zoetermeer broedde een andere ondernemer, Adriaan van Well, op een concept dat daar naadloos bij aansloot: wat nou als honderden kleingruttertjes gezamenlijk hun inkoop zouden doen?

Zelfstandig gezamenlijk inkopen

In 1932 lanceerde Van Well dat idee. En een bedrijfsnaam met bijpassend beeldmerk: De Spar. Nijhof rook zijn kans en werd inkoper en distributeur voorde keten in Oost Nederland. Voordeel van de formule was dat kleine zelfstandigen eigen baas bleven maar wel profiteerden van bulkinkoop van producten. Dat is tot op de huidige dag het geval: Spar-uitbaters zijn franchisers.

Nijhof zat gebeiteld. Zolang hij er maar voor zorgde dat hij de spullen waaraan het volk behoefte had scherp inkocht.

Inkoop, distributie en productie

Nijhof kocht niet alleen in, hij werd ook producent van kruidenierswaren. Achter zijn bedrijf startte hij met de bereiding van limonades en gedestilleerde dranken, maar als de gelegenheid zich voordeed kocht hij ook fabriekjes op. Neem koffiebranderij Neuteboom uit Almelo, dat in de jaren 60 van de vorige eeuw in handen van Nijhof kwam.

Het Spar-lied

De firma lanceerde ook bonnenboekjes waarmee DeSpar-klanten prijzen konden winnen. Vergelijkbaar met spaarpunten en verzamelalbums voor voetbalplaatjes bij andere kruideniersketens. Had je het boekje vol, dan kreeg je een ticket voor een revue in de Hengelose Schouwburg.

Op een programmaboekje uit die tijd prijken veertien acts: cabaret, kleinkunst, muziek en ander podiumvermaak. Met samenzang - een inmiddels in onbruik geraakte bezigheid - als hoogtepunt: het Spar-lied. Of het revue-publiek dat uit het hoofd mee kon zingen, valt te betwijfelen. Maar de tekst stond afgedrukt in het programmaboekje.

Hengeloos glas-in-lood

Ter gelegenheid van de dertigste verjaardag van de firma Nijhof liet Engelbert een glas-in-loodraam vervaardigen dat werd ontworpen door de Almelose kunstenaar Berry Brugman. Lid van de Twensche Kunstkring en een exponent van de school van expressionisten waartoe ook Charlie Toorop behoorde. Het gebrandschilderde venster bevat tal van verwijzingen naar Hengelo. En naar handel, eigen productie en De Spar.

Dat glas-in-loodraam van Brugman heeft lang op het hoofdkantoor van de grootgrutter gehangen, vermoedelijk nadat Nijhof op de fles ging. Daarna kwam het in de collectie van De Voorde, het stadsmuseum van vestigingsplaats Zoetermeer. In maart 2023 moest dat museum de deuren sluiten en keerde het werk terug naar de Twentse moederschoot.