Twentse gemeenten zien voorlopig af van bezuiniging op aanpak huiselijk geweld en 'gezonde scholen'

SamenTwente is een zogeheten gemeenschappelijke regeling. Een samenwerkingsverband van de veertien gemeenten in de regio, die via die constructie samen verantwoordelijk zijn voor de publieke gezondheid en preventie (GGD Twente), meldingen van huiselijk geweld (Veilig Thuis Twente) en overkoepelende jeugdzorgtaken (OZJT).

Met een begroting van zo'n 65 miljoen euro gaat er jaarlijks flink wat geld om in SamenTwente. Dat wordt grotendeels opgehoest door de veertien gemeenten, op basis van inwoneraantal. Nu gemeenten als gevolg van het 'ravijnjaar' moeten bezuinigen, wordt er ook naar de samenwerkingsverbanden gekeken. Mag het misschien een beetje minder?

Onderzoek naar kerntaken

Aan het einde van afgelopen zomer is er besloten om een zogeheten kerntakendiscussie te voeren binnen SamenTwente. Adviesbureau Lysias is ingehuurd om alle taken van de organisatie in kaart te brengen, met daarnaast de mogelijkheden om op die taken te bezuinigen. Het hele onderzoek heeft zeker 140.000 euro gekost, althans dat is het bedrag dat ervoor is gereserveerd.

De discussie over kerntaken kwam op gang nadat er vanuit het bestuur van SamenTwente werd gevraagd om een structurele extra gemeentelijke bijdrage vanwege een toenemende werkdruk bij Veilig Thuis Twente en een groeiende vraag naar forensisch artsen, terwijl veel gemeenten zich juist aan het voorbereiden waren op bezuinigingen. Keiharde bezuinigingen doorvoeren terwijl er via de achterdeur meer geld naar samenwerkingsverbanden gaat, is niet de boodschap die veel gemeenten willen uitdragen.

Half miljoen aan bezuinigingen mogelijk

In haar onderzoek laat Lysias zien dat bezuinigen op SamenTwente slechts in beperkte mate mogelijk is. De GGD en Veilig Thuis Twente voeren bijvoorbeeld heel wat wettelijk verplichte taken uit, waarop bezuinigen dus niet of nauwelijks mogelijk is. En bezuinigen op jeugdzorgtaken is zo gevoelig dat gemeenten daar meer tijd voor wil uittrekken.

Blijven nog een paar opties over. Er valt namelijk best te bezuinigen op seksuele voorlichting en het mogelijk maken van anonieme soa-consulten. Ook de (ongevraagde) adviesrol van de GGD/SamenTwente op gebied van publieke gezondheid en milieuzaken kan gestopt worden. Het bevorderen van 'gezonde scholen' kan een halt worden toegeroepen en de inzet voor meldpunt woningvervuiling (bv. problematische verzamelaars ofwel 'hoarders') en meldpunt zorgwekkend gedrag (verwarde personen) kan tot een minimum worden beperkt. Al met al een bezuiniging van ruim 500.000 euro.

Gezonde school gaat jaartje door

Voor de meeste van die maatregelen zijn de Twentse gemeenten niet te porren, omdat ze vrezen dat de gevolgen elders uiteindelijk voor meer kosten zorgen. Haaksbergen is de vreemde eend in de bijt. Die gemeente heeft grote financiële uitdagingen en had SamenTwente zo veel mogelijk willen terugbrengen naar de kerntaken, om extra kosten te besparen.

Het minimaliseren van de inzet op het meldpunt woningvervuiling kan rekenen op een meerderheid van acht Twentse gemeenten, echter geschiedt financiële besluitvorming binnen SamenTwente op basis van inwoneraantal. Wie Enschede en Hengelo/Almelo aan zijn kant heeft, is dus al een eind op weg. De zes tegenstemmers vertegenwoordigen samen dus meer inwoners dan de rest.

Tot aan de bestuursvergadering van afgelopen woensdag leek het wel einde verhaal voor de Gezonde School Aanpak, tot grote teleurstelling van met name de plattelandsgemeenten. Ter elfder ure stelde Enschede echter voor om de regeling nog minimaal een jaar te verlengen, omdat er daarna mogelijk zicht is op financiering door het Rijk. Alle gemeenten stemden in. Dit betekent wel dat als de Rijksfinanciering er niet komt, de centrale aanpak van gezonde scholen in Twente alsnog de nek om wordt gedraaid.

Meer geld voor aanpak huiselijk geweld

Daarmee is van het terugbrengen naar kerntaken, de discussie waarmee het vorig jaar allemaal begon, eigenlijk geen sprake meer. Sterker: een meerderheid van de veertien gemeenten is akkoord met extra investeringen die nodig zijn om de huidige taken uit te blijven voeren.

Door een toename van het aantal lijkschouwingen moet er bijvoorbeeld geïnvesteerd worden om een continue beschikbaarheid van forensisch artsen te waarborgen. En een stijgend aantal meldingen bij het meldpunt zorgwekkend gedrag vraagt om extra inzet van mensen en dus extra geld. Ten slotte is ook bij Veilig Thuis Twente sprake van een toename van meldingen van huiselijk geweld en dreigen er wachtlijsten als er niet meer geld komt. Dat geld was de afgelopen jaren tijdelijk ter beschikking gesteld, dus formeel zou het niet instemmen geen bezuiniging zijn. Maar de gevolgen zijn hetzelfde.

Over die extra investering waren veel gemeenten wel wat sceptisch. Na gesprekken tussen de Enschedese wethouder Harmjan Vedder (ook bestuurder bij SamenTwente) en Veilig Thuis Twente, zijn de gemeenten toch op andere gedachten gekomen. Ze willen wachtlijsten voorkomen. "Dit is noodzakelijk voor veiligheid van gezinnen en kinderen. De opgave (kosten besparen, red.) blijft onverminderd om in de toekomst op een andere manier te werken", aldus Vedder.

Daarmee komt er dus geen bezuiniging van ruim 5 ton op SamenTwente, maar een extra investering van in totaal 1,6 miljoen euro per jaar. Deze extra bijdrage wordt verdeeld naar inwoneraantal. Bij Enschede gaat het dus om zo'n 386.000 euro extra, bij Hengelo om bijna 200.000 euro en bij Almelo om zo'n 185.000 euro.