Marinus van Rooij (92) zit in een kippenhok in Beckum als Hengelo bevrijd wordt

Op 3 april 1945 is Hengelo bevrijd, maar twee dagen eerder zijn de geallieerden al in Beckum. "Dat was eerste paasdag. Ik zou met m'n ouders en de oudste kinderen naar de mis in Beckum, maar in alle vroegte werd er op de deur gebonsd: de dienst ging niet door, omdat de bevrijders al in Haaksbergen waren. Het zou te gevaarlijk zijn om naar de kerk te gaan. Het was de enige keer in m'n leven dat ik met Pasen niet in de kerk ben geweest", glimlacht de krasse negentiger.

Het gezin Van Rooij woont op dat moment al enkele maanden in een kippenhok aan de Wolfkaterweg net buiten het dorp Beckum. "Ons huis aan de Oldenzaalsestraat 28 was zwaar beschadigd geraakt bij het bombardement van 6 oktober. De pannen eraf, de ruiten en de deuren eruit. Mijn moeder had familie in Beckum wonen en die wist wel een plek voor een gezin met zeven kinderen: een kippenhok. Ik was twaalf, mijn jongste broertje was net een paar maanden oud."

Dat kippenhok moest eerst klaargemaakt worden voor bewoning. Kippen eruit, kachel erin en een hele rij bedden voor vader, moeder en zes kinderen. Dat zevende kind, Marinus, verblijft enkele maanden bij een oom in Haaksbergen, omdat er bij de familie in Beckum geen plek is voor iedereen: "Maar bij die oom voelde ik me niet senang. Hij had geen kinderen en was niks gewend. Ik was blij dat ik in januari '45 terug kon naar mijn ouders. Ook al was dat in een kippenhok."

Hongerwinter

Hij vervolgt: "Het hok was best ruim en had zelfs een soort van centrale verwarming: vanuit de kachel liep de afvoerbuis dwars door het hok, zodat het er best lekker warm was, ondanks dat we er tijdens de ijskoude hongerwinter zaten."

Dat sommige mensen op letterlijk een steenworp afstand het veel slechter hebben, hoort de jonge Marinus pas op de dag van de bevrijding: in een hol in de grond pal naast het hok zitten in diezelfde periode twee Joden ondergedoken.

Terug naar 1 april 1945. Op die paaszondag rond 8.00 uur is het iets zuidelijker gelegen St. Isidorushoeve het eerste bevrijde dorp van Overijssel. Daarna trekken de Engelse soldaten van de 32e Guards Infantry Brigade naar Beckum om vervolgens op te rukken naar Hengelo. De Hengeloërs moeten echter twee dagen langer wachten op hun vrijheid: de terugtrekkende Duitsers blazen de Oelerbrug op. Daarop besluiten de Engelsen via de Wolfkaterweg naar Boekelo en Enschede op te rukken. Uiteindelijk wordt Hengelo pas op 3 april bevrijd.

Een deel van het gezin Van Rooij verwelkomt de bevrijders in Beckum en langs de Wolfkaterweg. Een eindeloze colonne van tanks en jeeps rijdt de zandweg aan gort. Als het stof is neergedaald, keert het gezin terug naar hun onderkomen.

Onderduikershol

Marinus: "Toen bleek er een groot gat naast het kippenhok te zijn gemaakt. Daarin stonden een paar bedden in een laagje water. Bleek dat daar al die tijd Joden ondergedoken hadden gezeten. Het was goed verstopt. Er waren na de aanleg van die schuilplaats zelfs coniferen op geplant. Ze konden zich toegang verschaffen via een naastgelegen sloot. Overdag zaten ze in dat hol, 's nachts in de boerderij. Dat hoorden we later allemaal. We speelden vaak tussen die coniferen pal boven dat hol. We vonden het zo opvallend dat de grond zo veerde. Volgens vader - die ook van niks wist - kwam dat door die coniferen en hoe ze geworteld waren."

Enkele dagen na de bevrijding neemt Marinus al een kijkje in Hengelo. Met het hele gezin terug naar de Oldenzaalsestraat 28 is op dat moment nog niet mogelijk: "Het huis was niet bewoonbaar. Er was helemaal niets in Hengelo. De Duitsers hadden alles meegenomen. Het duurde weken voor ons huis voldoende hersteld was. Pas eind mei keerden we voorgoed terug naar de stad."

Hij is dan 13 jaar oud. Een vroegwijze jongen, maar hoe hij de vrijheid moest beleven? "Ik had geen idee! Twee keer in de week kwam er een krant uit met daarin verhalen over de oorlog. We wisten niets van de Jodenvervolging en de concentratiekampen. Daar lazen we toen voor het eerst over."

Verzetskrantjes

Aan het sterfbed van z'n 82-jarige vader spreekt Marinus voor het eerst met hem over die tijd: "Ik vroeg hem waarom hij niet in het verzet had gezeten. Hij legde toen uit dat hij dat niet durfde. Ze hadden hem gevraagd verzetskrantjes rond te brengen, maar de verhalen over de marteling van een buurman hadden hem weerhouden."

Marinus: "De ene dag trokken de Duitsers hem een vingernagel uit en de andere dag een teennagel, omdat de Wehrmacht wilde weten waar de krantjes die hij rondbracht gedrukt werden. Ik moest voor jullie en jullie moeder zorgen en was bang dat mij iets zou gebeuren, waardoor ik m'n werk bij de gaarkeuken niet meer kon doen."

Hengelose schonen

Op het Willemsplein wordt in de weken na de bevrijding volop feest gevierd door veelal jonge Hengeloërs en de Engelse en Canadese bevrijders: "De bevrijders hadden de Hengelose schonen ontdekt en hadden de tijd van hun leven. Ik fungeerde als koerier tussen die meisjes en de soldaten. Ik liep de hele dag heen en weer met sigaretten, kauwgum en chocola. En briefjes met daarop getekend een wijzerplaat en een locatie, zodat de soldaten en de meisjes precies wisten waar en wanneer ze elkaar konden ontmoeten. Om te dansen en wat daar verder nog van kwam."

Het blijft inderdaad niet bij dansen alleen; tal van meisjes raken zwanger. Marinus hoort dat later pas. Hij vermaakt zich met het lekkers dat hij krijgt en hij maakt zijn vader blij: "Met de sigaretten die ik kreeg, kon ik bij m'n vader goed voor de dag komen."

Bidden voor wereldvrede

Waarom is Marinus van Rooij tachtig jaar later nog altijd zo vol van de oorlog? Hij kan die vraag moeilijk beantwoorden: "Ik lees nog altijd veel over die tijd. En ondertussen dacht ik steeds: dat nooit weer. Maar ze bleven komen, die verrekte oorlogen. In Korea, in Vietnam, nu zelfs aan de grenzen van Europa. Ik ga een keer per maand naar een kerkdienst in de Zwanenhof in Zenderen en vraag steevast een bede aan voor wereldvrede. Vergeefs."