Expositie met oorlogsverhalen in Oldenzaal laat zien dat vrijheid een werkwoord is

Het gaat om verhalen, die inwoners van Oldenzaal veelal niet kennen, omdat bij velen het beeld bestaat dat de stad relatief ongeschonden de bezetting door de Duitsers doorkwam. “Dat is ook zo, in fysieke zin. Oldenzaal is niet gebombardeerd, zoals Enschede en Hengelo”, beaamt conservator Doreen Flierman, die de tentoonstelling samenstelde. Om daar onmiddellijk aan toe te voegen: ”Maar er is wel veel met de mensen in de stad gebeurd. Hele gemeenschappen, zoals de Joodse, zijn uit elkaar gerukt. Mensen leefden in grote angst.”

Verhaal Joden centraal

Volgens Doreen Flierman neemt het verhaal van de Joodse Oldenzalers in de tentoonstelling ook een centrale plaats in. Zo wordt het verhaal van alle weggevoerde Joodse inwoners van Oldenzaal verteld aan de hand van een viool. Dat instrument gaf Arie Blazer in bewaring bij zijn buren toen hij door de Duitsers werd afgevoerd naar de vernietigingskampen. “Tot ik terugkom.” Maar Arie kwam – net als veel Joodse lotgenoten – niet meer terug.

Jodenster

De familie, die de viool al die jaren had bewaard, heeft het instrument een tijdje geleden geschonken aan het Palthe Huis. De viool neemt nu een belangrijke plek in de tentoonstelling ‘Stad in oorlog’ in. Maar er zijn meer objecten, die een deel van het verhaal van de Oldenzaalse Joden in de oorlog vertellen. Zo is de Jodenster te zien van de heer Zwartz, een van de weinigen die wel terugkeerde.

‘Vastgoedboek’

Buitengewoon navrant is de vitrine met het zogenaamde ‘Vastgoedboek’, waarin de Duitsers met onmenselijke nauwgezetheid bijhield welke Joodse panden werden onteigend en doorverkocht. Bij wijze van tegenwicht tegen de onmenselijke wreedheid van de Duitse bezetters, is er in de tentoonstelling ook aandacht voor het verzet dat er in Duitsland wel degelijk was tegen het opkomende nationaalsocialisme in de jaren ’30.

Duitstalige verzetskrant

Zo werd van 1934 tot mei 1940 in Oldenzaal de krant Der Deutsche Weg uitgegeven door twee Duitse vluchtelingen: Joseph Steinhage en de Jezuïet Friedrich Muckermann. Aan deze krant voor Duits sprekende katholieken in de hele wereld was ook de Oldenzaalse pastoor Stokman verbonden. Joseph Steinhage ontvluchtte Duitsland in 1934 omdat hij de inperking van politieke vrijheden en de gelijkschakeling van de pers in Duitsland niet kon accepteren.

Vrijheid is een werkwoord

Het verhaal van Joseph Steinhage en de krant Der Deutsche Weg laat volgens Dooreen Flierman zien dat de tentoonstelling ‘van alle tijden’ is. “De persvrijheid, die onder druk staat is akelig actueel. Je ziet hoe snel het toen ging, maar ook hoe snel het hu ook weer kan gaan.” Met de tentoonstelling moet in algemene zin de ‘boodschap van vrijheid’ worden overgedragen aan de inwoners van Oldenzaal. Jong en oud. Waarbij Doreen Flierman met enige nadruk aantekent dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, maar een ‘werkwoord’.

Theaterwandelingen

De tentoonstelling ‘Stad in oorlog’ maakt deel uit van het jubileumprogramma ‘80 jaar vrijheid in Oldenzaal’. Daarvoor zijn in opdracht van het comité nationale feest- en gedenkdagen Oldenzaal tal van activiteiten georganiseerd door een werkgroep bestaande uit de stichting Veteranen Oldenzaal, Oldenzaal Promotie, Stadstheater De Bond, Stichting Oldenzaalse Musea en de stichting Oranjefeesten Oldenzaal. Zo worden in april en de eerste week van mei elke vrijdag theaterwandelingen door het centrum gehouden waar acteurs de oorlogsverhalen tot leven brengen.

Vertaald naar deze tijd

De werkgroep vindt het belangrijk dat de boodschap van vrijheid niet alleen verwoord en verbeeld in het kader van de Tweede Wereldoorlog, maar wordt ook vertaald naar de huidige tijd. Zo zijn er nog dagelijks militairen die vechten voor vrijheid ergens op deze wereld, maar ook die te kampen hebben met hun ervaringen tijdens oorlogen. Voor leerlingen van het basis- en voortgezet onderwijs zijn lespakketten samengesteld en staan ook bezoeken aan de tentoonstelling in het Palthe Huis op het programma. De expositie ‘Stad in Oorlog’ is tot 5 oktober te zien in Museum Het Palthe Huis.

Voor een overzicht van alle activiteiten in het kader van ’80 jaar vrijheid in Oldenzaal’, zie: www.uitinoldenzaal.nl/80jaarvrijheid.