Cameratoezicht in Twentse binnensteden werpt z'n vruchten af: 'Criminele jongens haal je er zo tussenuit'

Als het gaat om cameratoezicht, dan werken de drie grote Twentse gemeenten plus Rijssen-Holten al jarenlang intensief samen én tot grote tevredenheid van alle samenwerkende partijen. Doel is niet alleen om toezicht te houden op de openbare veiligheid en om snel te kunnen ingrijpen, gebruik van cameratoezicht moet ook de druk op handhavers en politie verlichten en zodat beschikbare capaciteit zo effectief mogelijk ingezet kan worden.

Roelof Bleker, de burgemeester van Enschede en voorzitter van Veiligheidsregio Twente, noemt cameratoezicht in de binnensteden erg belangrijk. Het werpt in alle gemeentes waar ze hangen z'n vruchten af, blijkt: "In Enschede hadden we eerst een top vijftig van personen die problemen veroorzaakte, dat zijn er nu twintig."

Preventief optreden

Als het druk is in de stad of als ergens een opstootje dreigt, dan kan er ook preventief worden opgetreden. "Het is een manier van werken die helpt", zegt Bleker. Sinds hij burgemeester in Enschede is, zijn er op twee plekken in de stad camera's bijgekomen. "Daar werd eerst drugs gedeald en daarna niet meer." Richard Korteland, de burgemeester van Almelo, vult aan: "Ik denk dat de inwoners ook verwachten dat ze veilig kunnen uitgaan. Er gaat niet alleen een preventieve werking vanuit. Er kan ook adequater gereageerd worden."

Eerder gebeurde het monitoren van de beelden in samenwerking met een privaat bedrijf, toen nog in een verouderde centrale aan de Demmersweg in Hengelo. Nu doet de Veiligheidsregio het volledig zelf met eigen ervaren mensen. De centrale in Hengelo is voorzien van de modernste apparatuur. De camerabeelden van de deelnemende Twentse gemeenten komen realtime en in hoge resolutie binnen op grote schermen. Er kan tot op de kleinste details worden ingezoomd. De beelden worden zo'n 60 uur per week live bekeken door observanten.

Geoefende ogen

Tijdens uitgaansavonden, maar ook overdag wordt er druk gemonitord. "De mensen die dat doen, kijken met geoefende ogen. Het is niet zomaar kijken met een bakje popcorn ernaast. Er wordt specifiek gekeken met het oog op openbare orde en veiligheid. Dat is écht een vak", zegt Korteland. De beelden worden ook opgenomen en korte tijd bewaard. Ze kunnen indien nodig worden gebruikt voor een lopend politie-onderzoek of opsporing.

Gezichtsherkenning

De camera's hebben geen gezichtsherkenning, maar de inzet van die technologie behoort wel tot de mogelijkheden in de toekomst. "Het gaat niet om herkennen van het gezicht, maar om het gedrag dat iemand vertoont en ook of je kunt zien of een opstootje begint. Voor boa's en de politie is dat heel fijn werken, want optreden tijdens een vechtpartij is wat anders dan de boel sussen samen met een horeca-exploitant."

Eén van de cameraobservanten, die in de regionale toezichtruimte (RTR) werkt, is Iris (naam gefingeerd om veiligheidsredenen). Ze doet het werk al zo'n tien jaar en zit op één van de drie werkplekken die volhangt met schermen met camerabeelden uit Almelo, Enschede, Hengelo en Rijssen- Holten. Ze vertelt hoe het monitoren in de praktijk werkt in samenwerking met de handhavers en politie op straat en geeft fietsendiefstal als voorbeeld.

"Op het moment dat wij mensen zien die erg veel belangstelling hebben voor gestalde fietsen, dan kunnen wij alvast bij de politie een heterdaadje doorgeven. Het gaat vaak om dezelfde personen die daar hun beroep van hebben gemaakt." Voordeel van het systeem is dat er op de hoofdbureau's ook meegekeken kan worden als er wordt ingezoomd. Ook kunnen er foto's worden afgedrukt van een verdachte.

Privacy

Het systeem houdt rekening met de privacy van mensen. Dan gaat het bijvoorbeeld om observatiecamera's, die gericht zijn op de ramen van woningen. Wanneer er teveel wordt ingezoomd, door een observant, dan worden deze ramen automatisch met een grijs blok afgeschermd. Dat geldt ook voor mensen die bij een pinautomaat staan. "Voor ons zijn die beelden niet zo interessant", zegt Iris. "Voor ons is het veel interessanter wat er op straat gebeurt en welk gedrag mensen vertonen."

Verdacht gedrag herkennen

Iris heeft na al die jaren wel oog gekregen voor het herkennen van verdacht gedrag. "Het wil niet zeggen dat er dan ook meteen iets aan de hand is, maar het kan wel een indicatie zijn." Zelf ziet ze al snel het verschil tussen mensen die komen om te winkelen en mensen die andere motieven hebben: "Jongens die op een criminele manier hun geld willen verdienen, haal je er zo tussenuit, bijvoorbeeld als ze letten op camera's of dooie hoekjes of steeds voor een bepaalde portiek staan, terwijl ze daar niets te zoeken hebben."

Het goed kunnen observeren kan soms het verschil tussen leven en dood betekenen, blijkt uit een praktijkvoorbeeld. Iris vertelt over een ruzie in de binnenstad van Enschede jaren geleden tussen twee groepen in het uitgaansleven. Na een confrontatie tussen deze groepen werd iemand met een glas in de hals gestoken, met een slagaderlijke bloeding tot gevolg. Op de camerabeelden was te zien dat een wit t-shirt ineens onder het bloed zat. Iris meldde dat meteen aan een agent op straat, die al ter plekke was.

Trillende handjes

"Een collega hoefde zich maar om te draaien en kon de wond dichtdrukken. Er is meteen eerste hulp verleend, maar dat had écht niet veel later moeten gebeuren. Na zo'n gebeurtenis zit je wel even met trillende handjes achter het scherm, maar je bent blij dat je ondersteuning kunt bieden op afstand."

Samenwerking

De organisatie, inrichting en beheer van het cameratoezicht in Twente is ondergebracht bij de Veiligheidsregio Twente (VRT). Gemeente Enschede is in de praktijk verantwoordelijk voor de coördinatie van het cameratoezicht voor alle partijen in het samenwerkingsverband. Politie Twente is verantwoordelijk voor de verwerking van de beelden. De kosten worden gedragen door de drie gemeentes, waarbij Enschede de helft van de kosten voor haar rekening neemt en Almelo en Hengelo ieder een kwart.