Zoeken naar onderduikershol in Enter: ‘Elf mensen leefden onder de grond, er moet iets te vinden zijn’

Veel aandacht is er uiteraard voor de bevindingen van de onderzoekers van de schuilplaats van de Enternaren. Dorpshistoricus Johan Altena publiceerde daar eerder over. Toen de Joodse inwoners opgeroepen werden voor de Duitse werkkampen, zochten de families Samuel en Spanjar naar een onderduikadres.

Oud kippenhok

Met hulp van families in het Enterbroek vonden ze in oktober 1942 een schuilplaats in een oud kippenhok. “Dat stond eerst bij De Koote, de familie Nijmeijer. Maar de grond was daar te drassig en onderduik verlenen bracht risico met zich mee”, vertelt Gerrit Alink. Het hok werd in het diepste geheim verplaatst naar nabijgelegen gemeentegrond, verborgen in een houtwal tussen de Huttemansweg, Entelerweg en Bornerbroekseweg.

In eerste instantie waren er 6 bewoners, de familie Spanjar. Al snel kwamen er 5 mensen bij. De Grüne Polizei pakte hen op 10 mei 1943 op. “De mensen zijn verraden. Het ‘kopgeld’ voor aangebrachte Joden bedroeg toen rond de 7,50 gulden. Dat was een behoorlijk bedrag in die tijd.”
De onderduikers werden eerst naar Westerbork gebracht. Op 18 mei gingen ze op transport naar vernietigingskamp Sobibor; een treinreis van drie dagen. Bij aankomst op 21 mei 1943 werden ze vermoord.

Projectgroep

Het verhaal blijft Alink bezighouden. Samen met Albert Bouwmeester, Ben ter Haar en Henk Robben vormt Alink een projectgroep, die afgelopen zomer het onderzoek startte naar de onderduiklocatie in het buitengebied van Enter. “Je ziet overal dat onderduiklocaties opnieuw in kaart worden gebracht. Op sommige locaties is ook archeologisch onderzoek gedaan”, vertelt hij. Met een bijdrage van de Enterse Haringparty van 3.500 euro en 1.000 euro van EDlive ging het team aan de slag.

Het verhaal is grotendeels bekend. “We weten dat De Koote de spin in het web was en dat een grote groep boeren in die omgeving was op de hoogte was en een bijdrage leverde. We weten ook dat er naderhand een kuil bij gegraven is, voor de privacy van de vrouwen. We weten ook van het verraad.”
Maar na ruim 80 jaar leven er toch nog vragen. “We vroegen ons af wat daar eigenlijk gebeurd is. Hoe leefden de mensen daar, 11 mensen op 28 vierkante meter? Hoe kwamen ze aan hun levensbehoeften? Wat is de exacte locatie van het kippenhok? Kortom, is er van die onderduik nog iets te vinden?”

Studenten archeologie van Saxion

Voor het onderzoek werden studenten archeologie en archeologen van de Saxion Hogeschool gevraagd. “Zij hadden een project in Epe afgerond. Daar werd de locatie van een onderduikershol gevonden. Daar was ook nog een overlevende, die iets kon vertellen over zijn tijd in het hol.”

Saxion was direct enthousiast, meldt Alink. Het werd een project waarbij niet alleen de studenten archeologie, maar studenten van meerder studierichtingen bij betrokken werden. Belangrijk was om eerst de exacte plek te vinden. Tot nu toe leverde dat nog geen exacte plek, wel een aantal kleine zaken op. Afgelopen week is nog gezocht met GPR-apparatuur, door Saxion net nieuw aangeschaft.

“Alle data die daaruit komen, gaan de computer in. Van 11 mensen die deels onder de grond hebben geleefd, moet toch iets van te vinden zijn”, verwacht Alink. “Het zou mooi zijn als we maandagavond 7 april hierover iets meer konden melden.”