Dit is waarom Enschedeërs niet welkom zijn als lokale politici 'vrijuit gaan denken' over bezuinigingen

Vanaf volgend jaar krijgen gemeenten veel minder geld via het Gemeentefonds, de belangrijkste inkomstenbron die door het Rijk wordt verstrekt. Aanvankelijk was in Enschede sprake van een bezuinigingsopgave van 30 miljoen euro per jaar. Met het nieuws dat het kabinet gemeenten komende jaren structureel 800 miljoen euro compenseert, verandert dat. Een slag om de arm: in Enschede betekent dit normaal gesproken dat het jaarlijkse tekort met 8 miljoen vermindert en dus uitkomt op zo'n 22 miljoen euro.

Ook dat leidt tot keiharde keuzes die instellingen, organisaties en inwoners in de stad links- of rechtsom gaan zien of voelen. Het besluit valt vlak voor de zomer, maar de eerste vergadering waarin politici het college denkrichtingen kunnen meegeven is op maandag 6 mei. In het geheim.

'Verschuilen richting verkiezingen'

"Het lijkt er wel op dat de gemeenteraadsverkiezingen over bijna twaalf maanden nu al hun schaduw vooruit werpen." Piet van Ek (Groep van Ek/Woltjer) behoort tot een minderheid van fractieleiders die zich druk maken om vergaderen achter gesloten deuren. "Ik kan mij wel voorstellen dat bepaalde partijen het niet prettig vinden dat het openbaar gebeurt. Ze kunnen zich dan bij de aanloop naar de verkiezingen altijd verschuilen achter het feit dat dan niemand weet waar de ideeën weg komen."

Voorman Herman Brouwer van EnschedeAnders deed vrijdag tevergeefs een poging om de commissievergadering over bezuinigingsopties in de openbaarheid te voeren. "Onze inwoners hebben recht op een transparante overheid", zegt hij daarover. "Bezuinigingen zijn altijd lastig, maar laten we in ons laatste jaar voor de verkiezingen onze inwoners laten zien, dat bespreking en inbreng in de openheid hoort plaats te vinden." Voor zijn voorstel is te weinig steun.

Beter zonder camera's

Angst voor de kiezer? De meest prominente coalitiepartijen, Burgerbelangen en VVD, zeggen dat daar niets van waar is. "Ik neem straks de volle verantwoordelijkheid voor de keuzes die we bij de zomernota (het financiële stuk met de bezuinigingen, red.) gaan maken", aldus BBE-fractieleider Barry Overink. "Maar in dit geval nemen we geen besluiten. Het is belangrijk dat we in alle vrijheid vragen kunnen stellen over mogelijke bezuinigingen en wat de gevolgen daarvan zijn. Als we dat in een openbare vergadering doen, veroorzaakt dat onrust in de stad, terwijl van zo'n bezuiniging misschien niet eens sprake is."

In de uitnodiging voor de besloten vergadering staat uitdrukkelijk dat de commissie het college denkrichtingen kan meegeven. 'Het gaat er daarbij om dat fracties vanuit hun politieke achtergrond kunnen meegeven op welke producten zij mogelijke bezuinigingen zien en welke producten zij in elk geval in stand willen houden.' Dat gaat dus verder dan een 'beeldvormend overleg' en vragen stellen.

"Ik heb er geen probleem mee om dit openbaar te doen", aldus Rachel Denneboom (VVD). "Maar ik vind het ook prima om dit besloten te doen. Zonder camera's spreken veel politici anders dan als er wel wordt meegekeken. Ik denk dat we in deze setting veel beter tot een goed gesprek en breed gedragen ideeën kunnen komen."

Onrust voorkomen

Ook binnen de oppositiepartijen is er steun voor deze methode. Robin Wessels (GroenLinks) vergelijkt het met de kabinetsonderhandelingen voor de Voorjaarsnota. "Die zijn ook besloten omdat het resultaat telt, niet iedere luchtballon die tijdens een gesprek ergens wordt opgelaten." In dat licht maakt Hadassa Meijer (coalitiepartij ChristenUnie) de vergelijking met coalitieonderhandelingen.

En ook Mart van Lagen (CDA) en Judith Hofte (Partij voor de Dieren) zijn akkoord met een besloten setting. "Ik snap het gevoel dat het niet transparant zou zijn", zegt Van Lagen. "Maar ik zie ook de onrust die het teweeg kan brengen als een bepaalde instelling in zo'n vergadering genoemd wordt, terwijl dat helemaal niet betekent dat er sprake zal zijn van een bezuiniging."

"Een denkrichting meegeven, wil niet zeggen dat het dan ook die kant opgaat", zegt Hofte. "En als je dat in de openbaarheid doet, dan zouden organisaties en mensen al gealarmeerd kunnen worden, terwijl er wellicht nog helemaal niets aan de hand is." Ook coalitiepartij PvdA wil dit eerst 'zonder camera's en pers' doen. "Het is een gevoelig en kwetsbaar proces dat we zorgvuldig willen doen, en geen onnodige onrust mee veroorzaken in de stad", aldus fractieleider Narda Teke-Bozkurt.

Kraan rigoureus dicht

Maar er zijn ook fracties die dezelfde verbazing hebben als EnschedeAnders en Groep Van Ek/Woltjer. De PVV ziet de meerwaarde van de besloten vergadering niet in. "Het is niet democratisch om zo met belastinggeld van de inwoners om te gaan totaal, niet transparant", zegt fractieleider Alberto Blömer, die denkt dat de aankomende verkiezingen meespelen in de overwegingen om in het geheim te vergaderen.

Ook Morgan Brejaart (Forum voor Democratie) denkt dat er wordt weggedoken. "In de vorige raadsperiode werd er al een voorstel gedaan aan de raad om de meetlatmethode toe te passen in plaats van de kaasschaafmethode. Oftewel de kraan rigoureus dicht in bepaalde sectoren. Maar dat lag te gevoelig en toen werd het weer in de schoot geworpen van het college."

'Zo ingewikkeld is het niet'

Genuanceerder, maar ook niet content met de keuze om in beslotenheid over bezuinigingen te vergaderen, is D66-fractieleider Gertjan Tillema. Hij snapt de gedachte van het college. "Ze zijn bang voor onrust over bezuinigingen die er dan later helemaal niet komen. Tegelijk vind ik het niet handig dat de voorkeuren van partijen over de bezuinigingsrichtingen nu niet direct duidelijk zijn voor inwoners. En ik ben zelf ook niet zo bang voor onrust, zo ingewikkeld is het niet om ook duidelijk te maken dat het hier alleen om input richting de Zomernota gaat."

Wethouder Marc Teutelink (Burgerbelangen) wijst erop dat de commissie zelf bepaalt of een vergadering uiteindelijk achter gesloten deuren is. "Maar dit proces is gewoon nog niet zo ver dat we dit volledig transparant kunnen doen", zegt hij. "Veel maatregelen moet in samenhang met context worden bekeken. We willen geen kaasschaaf. Het voorstel dat uiteindelijk naar de raad komt moet een samenhangend geheel zijn die volledig is doordacht met alle directe en met name indirecte gevolgen in beeld."