Eerste resultaten onderzoek sociale misstanden in Enschede: 'Te veel gedacht vanuit regels in plaats van inwoners'

Hoewel het werkelijke onderzoek naar het wel en wee in het zogeheten sociaal domein de komende tijd nog verder gaat, heeft de gemeenteraad de onafhankelijke commissie gevraagd om een tussentijdse evaluatie. In een openbare (digitale) vergaderingen worden donderdag 8 juli de bevindingen over mogelijke misstanden bij de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Participatie (bijstand) toegelicht.

Van geen kwaad bewust

Voor het onderzoek is de onderzoekscommissie in gesprek gegaan met tientallen inwoners, maatschappelijke organisaties, sociaal advocaten, ambtenaren en bestuurders. Uit het tussenrapport blijkt dat er sprake is van een zeer verdeeld beeld over de werkwijze van de gemeente.

Met name onder inwoners en maatschappelijke organisaties bestaat het beeld dat de gemeente te weinig oog heeft voor de situatie van kwetsbare mensen. "Met ons wordt geen rekening gehouden", zegt een van de inwoners die zich onheus bejegend en niet gehoord voelt.

De gemeente voelt zich aangevallen en reageert juist defensief op dergelijke aantijgingen. Volgens de onderzoekscommissie bestaat er onder ambtenaren zeker een wil om 'het' anders te doen, maar zijn zij zich van geen kwaad bewust. De suggestie van persoonlijk leed als gevolg van gemeentelijk handelen wordt bijvoorbeeld verworpen: "Een ieder krijgt wat hij of zij toekomt."

Toch zegt de commissie te zijn geconfronteerd met diverse voorbeelden van situaties waarin de 'menselijke maat' nog niet wordt geleverd. "Uit de voorbeelden onstaat een beeld dat de sociale voorzieningen nog steeds aanbod-gestuurd zijn", zegt voorzitter Gijsbert Vonk van de Commissie Menselijke Maat Sociaal Domein Enschede. "Dat er sprake is van schotten tussen verschillende wettelijke taken en dat wordt gedacht en gehandeld vanuit regels in plaats van de reële behoeften van de inwoners."

Gedreven vanuit financiële problemen

Als belangrijke reden voor de aanbod-gestuurde werkwijze van de gemeente Enschede noemt de onderzoekscommissie de financiële opgaven waarvoor de gemeente Enschede de afgelopen tien jaar heeft gestaan. Bestrijding van fraude en misbruik heeft de overhand gekregen. Het beleid in Enschede vertoont daarmee sterke gelijkenissen met de Haagse mores, constateert Vonk.

De toeslagenaffaire heeft deze schaduwkant volgens de commissie aan het licht gebracht. Inwoners die niet goed meekomen qua zelfredzaamheid kunnen door strikte naleving van regels in de klem raken. In haar vervolgonderzoek zal de onderzoekscommissie uitwerken welke mogelijkheden er zijn om af te wijken van de regels en die tevens recht doen aan de belangen en behoeften van de kwetsbare inwoners.